Նախորդ օրը Հայերէն Վիքիպեդիայում Մորզէի այբուբենի մասին յօդուած էի կարդում։ Յօդուածում ներկայացուած էր այբուբենի լատինատառ տարբերակը, որը ի տարբերութիւն Ռուսական Վիքիպեդիայի թարգմանուած չէր։
Փորձեցի տարբեր տեղեր հարցումներ անել, իմանալու արդեօք կայ (եղել է) Մորզէի այբուբենի հայկական տարբերակը։
Թթում Նորայրը ինձ հետ կիսուեց մի գրառմամբ, որտեղ պատմում էր, թե ինչպէս է իր պապիկը առաջին դասարանում իրեն տուել Մորզէի այբուբենի հայատառ տարբերակը, տետրի թղթի վրայ արտագրած։
Ընկերներիցս մէկը նոյնպէս հաստատեց, որ փոքր տարիքում ունեցել է նման գիրք։ Մնում էր միայն գտնել այն։
Առցանց արխիւներում, նիւթեր կարդալու ընթացքում հասկացել էի, որ փնտրում եմ «հեռագիր» բանալի բառով մի գիրք, որի մէջ կայ իմ ուզած այբուբենը։ Մի քանի ժամ անց, ազգային գրադարանի կայքում գտայ 1929թ.-ին հրատարակուած՝ «Հեռագիր Հեռախոս Ռադիո» գիրքը։
Մորզէի հայկական այբուբեն՝
| հայ. | լատին. | կոդ | հայ. | լատին. | կոդ | թիւ | կոդ | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ա | a | · − | Շ | − − − − | 0 | − − − − − | |||
| Բ | b | − · · · | Ո | o | − − − | 1 | · − − − − | ||
| Գ | g | − − · | Չ | − − − · | 2 | · · − − − | |||
| Դ | d | − · · | Պ | p | · − − · | 3 | · · · − − | ||
| Ե | e | · | Ջ | − · − · · | 4 | · · · · − | |||
| Զ | z | − − · · | Ռ | ” | · − · · − · | 5 | · · · · · | ||
| Ը | y | − · − − | Ս | s | · · · | 6 | − · · · · | ||
| Թ | − − · − − | Վ | w | · − − | 7 | − − · · · | |||
| Ժ | v | · · · − | Տ | t | − | 8 | − − − · · | ||
| Ի | i | · · | Ր | r | · − · | 9 | − − − − · | ||
| Լ | l | · − · · | Ց | c | − · − · | ||||
| Խ | h | · · · · | Փ | · · − · − | |||||
| Ծ | @ | · − − · − · | Ք | x | − · · − | ||||
| Կ | k | − · − | Ֆ | f | · · − · | ||||
| Հ | · − − − · | Ու | u | · · − | |||||
| Ձ | / | − · · − · | — | - | − · · · · − | ||||
| Ղ | q | − − · − | / | − − − − − − | |||||
| Ճ | · − · − · | . | . | · · · · · · | |||||
| Մ | m | − − | , | , | · − · − · − | ||||
| Յ | j | · − − − | : | : | − − − · · · | ||||
| Ն | n | − · |
Այբուբենում բացակայում են՝ «է», «օ», «եւ» տառերը։ Դա ամենայն հաւանականութեամբ կապուած է տուել ժամանակաշրջանում հայերէնի ուղղագրութեան հետ, երբ «է» տառի փոխարէն գրուում էր «ե», «ե»-ի փոխարէն՝ «յե», «եւ»-ի փոխարէն «եվ» իսկ «օ»-ի փոխարէն «ո»։
